Zihnimin duvarlarında altın yaldızlarla süslü bu yazı, barok tarzı bir çerçeveye oturtulmuş, ortada parıl parıl parlıyor.

Geçtiğimiz sene bugünler ne yapıyormuşum diye günlüğüme bir göz attım ve şu an “bir ara yapayım” dediğim birçok şeyin bir sene önce de “bir ara yapayım” kategorisinde olduğuyla yüzleştim. Tam bir senedir bu sekmeler zihnimde açık kalmış ve ben bir sene boyunca bunları ha bugün yapacağım, ha yarın yapacağım diye diye zihnimde ağırlık olarak taşımışım.

Beynin bilgisayara benzetildiği zamanlar geride kaldı, beynin çalışma prensiplerinin çok daha karmaşık olduğu kabul ediliyor artık. Fakat bazı noktalarda paralelliklere işaret etmekte fayda görüyorum. En azından kendimizi (ya da beynimizi mi demeliyim) anlarken bize yardımcı oluyor. Bilgisayarda RAM dediğimiz bir parça vardır. Bu parçayı kısa süreli bellek gibi düşünebiliriz. Anlık olarak bilgiyi tutar bu sayede o an bilgisayarda açık olan programlar düzgün işleyebilir. RAM, bilgisayar hafızasına kıyasla oldukça düşük kapasitelidir, 1 terabayt depolama belleklerine karşın RAM’ler hadi olsa olsa 32 gb olabilir (ki bu oldukça yüksek bir sayı, ortalama 8 gb diyebiliriz). Dolayısıyla aynı anda açık olan program, işlem sayısı da sınırlıdır. Açtığınız her program arka planda çalışırken RAM’den yer.

Açık sekmeler de aynı şekilde bilgisayarın RAM’ini meşgul eder. Ve asıl sekmelerinizde yaptığınız işlemler yavaşlar, bilgisayara yük biner… Bazen ekran kilitlenir, hiçbir şey yapamazsınız, bazen burada neden kastı ki diye şaşırırsınız… Tanıdık geliyor mu? Çok büyük ihtimalle zihinsel olarak bu deneyimi yaşadınız. Zihninizde açık kalmış onlarca sekme… Ve “akşama ne yiyeyim” sorusunun cevabını vermek bile aşırı yorucu hale gelmiş… Bir yandan da bu duruma mânâ veremiyorsunuz, zihniniz fena yorgun, algılarınız kapalı ama bir şeylerle meşgul de değilsiniz (ya da meşgul olmadığınızı sanıyorsunuz). Allah Allah, benim neyim var?

Açık sekmeleri kapatmak konusunda geçtiğimiz yıllarda epey yol kat ettim. Eskiden zihnimde çok daha fazla sekme çok daha uzun zaman açık kalırdı. Ve bu sekmeleri kapatabildikçe zihinsel yorgunluğumun önemli ölçüde azaldığını yakinen tecrübe ettim. İstiyorum ki bu hafta siz de açık sekmelerinizi fark edin ve kapatabilmek adına bir şeyler yapın. Açık sekme kavramı erteleme davranışıyla el ele, kol kola; fakat sanki erteleme davranışından daha farklı bir nüansa sahip. Bir şeyleri ertelerken ertelemeye dair bir vicdan azabı hissedebiliyoruz fakat açık sekme öyle bir şey ki, arkalarda kaldığı için açık kaldığının farkında bile değiliz, gizli gizli zihinsel kaynaklarımızı tüketiyor.

O sekme neden açık?

İyi veya kötü, bir davranışı sürdürüyorsak orada bizim bir kazancımız vardır veya bir zamanlar kazancımız olmuştur. Bazen bir şeye iyi veya kötü etiketini yapıştırıp onu ait olduğu dolaba kaldırmayı isteyebiliyoruz ama hayat bundan çok daha karmaşık. Zihinsel kaynaklarımızı boş yere meşgul eden bir şeye kötü deyip geçmek isteriz ama biraz beyin fırtınası yapalım. Ne yönlerden bizim için iyi(ydi)?

Belki de o sekme, bir hedefe ulaşmak için bir zamanlar bize motivasyon sağlamıştı, bir problemi çözmek için önemli bir adım olarak görünüyordu, ya da sadece bir şeyleri unutmaktan korktuğumuz için açık bırakmıştık.

Örneğin, yıllardır “bir gün Japonca öğreneceğim” diye zihninizde tuttuğunuz bir hedef düşünün. Bu, bir zamanlar size heyecan vermiş olabilir; belki bir seyahat planı yapacaktınız, belki de Japon kültürüne ilgi duyuyordunuz. Ancak şu anki hayatınıza baktığınızda bu hedef, başka önceliklerinizin gölgesinde kalmış olabilir. O sekme hâlâ açık ama üzerine bir şey koymuyoruz, ne o hedefe ulaşmak için adım atıyoruz ne de “bu hedef artık benim için önemli değil” deyip kapatıyoruz. Bu durumda zihinsel enerjimizi farkında olmadan tüketen bir unsur haline geliyor.

Araştırmalar gösteriyor ki zihinsel olarak bir şeyi yapmaya dair kurduğumuz plan, bize yapmışız kadar keyif veriyor. Dopamin sistemi, ödül beklentisi olduğu zaman aktif olur, sandığımızın aksine ödüle ulaştığımızda aktif olan sistem dopamin sistemi değil, opioid sistemidir. Dopamin, o ödüle ulaştıracak motivasyonu sağlar. Açık sekmelerin açık olmasının bir sebebi hikmeti var, o sekme, hatırımıza geldikçe bize dopamin ateşliyor.

Bir de kaçmak istediğimiz için açık bıraktığımız sekmeler var. Dönmemiz gereken mailler, mesajlar, aramalar… Elbette bir kaçınma davranışı bu. Yaparken sıkılacağımızı, bizi zorlayacağını düşündüğümüz “mecburiyetleri” şimdilik bir kenara koymak anlık bir rahatlama sağlıyor. (Keşke yalnız bunun için sevseydim seni). Tabii birike birike dağ olan sorumlulukların altında ezilmemek ne mümkün.

Peki, bu sekmeleri nasıl kapatabiliriz?

1. Sekmeleri Keşfedin:

Öncelikle zihinsel olarak açık kalan sekmelerinizin bir listesini yapın. Bu, bir hedef, bir düşünce, bir sorun veya ertelediğiniz bir görev olabilir. Örneğin: "Japonca öğrenmek," "arkadaşımın mesajına dönmek," "gönderilmeyi bekleyen rapor."

2. Her Sekmenin Amacını Sorgulayın:

• Bu sekme neden açık?
• Şu anki hayatımda hâlâ bir öncelik mi?
• Bana bir katkısı var mı, yoksa sadece bir yük mü?

Bu soruları sormak, hangi sekmeleri kapatmanız gerektiği konusunda size fikir verebilir.

3. Kapatmak mı, Harekete Geçmek mi?

Bazı sekmeler kapatılabilir: "Bu hedef artık benim için anlamlı değil," diyerek kendinizi bu yükten kurtarabilirsiniz. Ancak bazı sekmeler harekete geçmeyi gerektirir. Örneğin, "Japonca öğrenmek" gerçekten önemsediğiniz bir hedefse, bunu gerçekleştirmek için küçük ama somut bir adım atabilirsiniz, günde 5 kelime öğrenmeye başlamak gibi.

4. Yüzleşme ve Harekete Geçme:

Kaçınmaya dayalı açık sekmeler, genellikle en çok enerjimizi tüketenlerdir. Bu tür sekmeleri kapatmak, bazen küçük bir cesaret veya ilk adımı atmaktan geçer. Mesela, uzun süredir bekleyen bir e-postayı yanıtlamak 5 dakikanızı alabilir ama zihninizde yarattığı ağırlık çok daha fazladır. Önce en küçük ve kolay sekmeyi kapatmakla başlayabilirsiniz.

5. Kendinize Zaman Tanıyın

Tüm sekmeleri bir anda kapatmak mümkün olmayabilir. Kendinize bu süreç için zaman tanıyın ve her bir kapatılan sekmenin getirdiği hafiflemeyi fark edin.

6. Yeni Sekmelerin Açılmasını Önleyin:

Her hedefi ya da düşünceyi zihinsel RAM'inizde tutmanıza gerek yok. Bunun yerine, fiziksel veya dijital bir liste tutun. Böylece, unutmak istemediğiniz şeyler zihninizi işgal etmek yerine güvenli bir yerde durur. Benim için en kolaylaştırıcı noktalardan biri bu olmuştu. Üç sene önce çok detaylı olarak takvim kullanmaya başladım. Arkadaşımla yapacağım telefon görüşmesini bile bu takvime not alıyorum ve bir saat öncesine alarm kuruyorum. O görüşmeyi hatırlamak için RAM’ime yük bindirmemiş oluyorum. Burası biraz da zihinsel yükü hafifletmekle ilgili, belki bilahare bu konuda yazarım.

Açık sekmelerin kapatılması inşallah zihinsel yorgunluğumuzu azaltacak, asıl odaklanmak istediğimiz sekmelere odaklanabilmemizi sağlayacak.

Unutmayın, bazen bir sekmeyi kapatmak, "Hayır, bu artık benim önceliğim değil," demek kadar basit olabilir. Bazen de harekete geçmek gerekir. Her iki durumda da önemli olan zihinsel enerjinizi bilinçli ve sizi tatmin eden bir şekilde kullanmak.

Belki de bugün, açık bir sekmeyi kapatma günü olabilir. Haftaya görüşmek üzere, hoşça kalın.